Με το άρθρο τής προηγούμενης Κυριακής ξεκίνησε το αφιέρωμά μας στις «Σχολές Βυζαντινής Μουσικής τής Ι. Μητρόπολης Δημητριάδος προ της εποχής τού Εμμανουήλ Χατζημάρκου», με αφορμή ομότιτλη ανακοίνωσή μας στο 9ο Διεθνές Συνέδριο τού Ιδρύματος Βυζαντινής Μουσικολογίας τής Ι. Συνόδου, με θέμα «Σχολές – Σχολεία και Πρόγραμμα – Διδασκαλία τής Βυζαντινής Μουσικής – Ψαλτικής Τέχνης» (Θεσσαλονίκη, 28.11 – 01.12.2024).
Σήμερα θα παρουσιάσουμε ένα πρόσωπο-πηγή τής ιστορίας των Σχολών και των διδασκάλων Ψαλτικής στην Δημητριάδα, τον Κωνσταντίνο Γαβρίνη τού Ευθυμίου, από την Τσαγκαράδα Πηλίου. Την προ εικοσαετίας και πλέον ανακάλυψη τού προσώπου αυτού οφείλουμε στον αείμνηστο Θεολόγο Βασίλειο Κοτσμανίδη, ο οποίος μας γνωστοποίησε την ύπαρξη ενός αυτόγραφου μουσικού Τετραδίου τού Γαβρίνη, θησαυρισμένου στην Βιβλιοθήκη των Τριών Ιεραρχών. Αιωνία η μνήμη, αμφοτέρων!
Ο Κωνσταντίνος Γαβρίνης (1890 – 1954) υπήρξε γιος τού ιερέως Ευθύμιου, εφημερίου του Ι. Ναού Αγίας Παρασκευή τής Τσαγκαράδας, στα τέλη τού 19ου αι., και της πρεσβυτέρας Κερατσώς. Πρόκειται περί ενός λογίου ανδρός, ο οποίος τα αυτόγραφά του υπογράφει ως «λογιστής και δόκιμος Ιεροψάλτης εκ Τσαγκαράδας». Εκμάθηση τής Ψαλτικής ξεκίνησε σε μεγάλη σχετικά ηλικία, το 1923, οπότε κατέβηκε στον Βόλο, σε ηλικία ήδη 33 ετών. Ενεγράφη στην Α΄ Σχολή Βυζαντινής Μουσικής τής Μητροπόλεως Δημητριάδος (1923-1925, βλ. άρθρο της 15ης Δεκεμβρίου) που ίδρυσε ο Γερμανός Μαυρομάτης (γέννηση 1859· κοίμηση, 1944· Μητροπολίτης Δημητριάδος, 1907-1935).
[Θυμίζουμε, ότι ο Γερμανός στην Σχολή εκείνη διόρισε Διευθυντή τον διάκονο Κωνσταντίνο Σωκρ. Κατσώλα (Άνω Βαθύ Σάμου, 1882), διδασκάλους δε Ψαλτικής και εποπτεύοντες τής Σχολής τούς Γεώργιο Ψυχούλη (Σίφνος, 10 Αυγούστου 1846), Αναγνώστη Ιωάννη Κοντόπουλο (Άνω Βόλος, 5 Δεκεμβρίου 1858) και ιερέα Στέφανο Λ. Ζήτη (Νιγάδες Βορείου Ηπείρου, τέλη 19ου αι.).]
Ο Κων. Γαβρίνης δίνει σαφέστατες πληροφορίες για τους διδασκάλους του Γεώργιο Ψυχούλη, διάκονο Κωνσταντίνο Κατσώλα και ιερέα Στέφανο Ζήτη στο αυτόγραφο που αναφέραμε παραπάνω, ένα ογκωδέστατο Τετράδιο 800 και πλέον σελίδων, που παραδίδει μεταξύ τών ετών 1928-1936, και στο οποίο αξίζει να αναφερθούμε.
Ο όγκος τού χειρογράφου οφείλεται σε συστάχωση 12 επιμέρους τετραδίων. Στο εσωτερικό τού εμπρόσθιου εξώφυλλου υπάρχει κολλημένη φωτογραφία τού ζεύγους Κων/νου και Ελένης Γαβρίνη σε νεαρή ηλικία, και ετικέτα η οποία δηλώνει ότι το Τετράδιο δέθηκε στον Βόλο, στο βιβλιοδετείο Ν. Κουτσουβέλη.
Το Τετράδιο φέρει την εξής προμετωπίδα: «Επί Αρχιερατείας Μητροπ. Δημητριάδος κου Γερμανού Μαυρομμάτη τού εκ Ψαρρών -1928- 5ον Χειρόγραφον – επιμελείᾳ Κωνστ. Ευθ. Γαβρίνη, Λογιστού και δοκίμου Ιεροψάλτου εκ Τσαγκαράδας – Μ.Ε.Μ.Α., ήτοι Μέγα Εκκλησιαστικόν Μουσικόν Απάνθισμα, περιέχον όλους τους σπουδαιοτέρους ύμνους Εσπερινού, Όρθρου και Λειτουργίας, όλου τού έτους και όλων των Ακολουθιών, ήτοι… (ακολουθεί αναλυτικός Πίνακας Περιεχομένων με τις σελίδες κάθε ενότητας) – Βόλος, τῃ 30ῃ Μαΐου 1928.»
Στο τέλος τού Τετραδίου υπάρχει η εξής ενδιαφέρουσα σημείωση: «Σελίς αφιερωμένη διά τους Φιλομούσους Πρωτοψάλτας και Μουσικοδιδασκάλους, ίνα ευαρεστούμενοι παραθέσωσι βραχείαν έκαστος αναμνηστικήν γραφήν διά το παρόν βιβλίον.» Στον χώρο που έχει προβλεφθεί υπάρχει μόνο μια σημείωση: «Άξιος θερμών συγχαρητηρίων και παντός επαίνου τυγχάνει ο φίλος και μαθητής μου κ. Κωνστ. Ευθ. Γαβρίνης διά την σύνθεσιν τού παρόντος απανθίσματος, ουχ’ ήττον μεν, αλλά και διά τον ένθερμον ζήλον αυτού, ον επεδείξατο περί την Ιεράν ημών Εκκλ. Μουσικήν εν γένει. Βόλος, 4/12/1928. π. Κ. Κατσώλας Ιεροδιάκονος.»
Το Τετράδιο είναι πολύτιμο και για τις μελοποιήσεις που ανθολογεί (παραδίδει αρκετά έργα των διδασκάλων τού Γαβρίνη), αλλά, κυρίως, για τις πολυάριθμες και λίαν σημαντικές ενθυμίσεις, που ο Γαβρίνης καταγράφει για τους δασκάλους του, για τον ίδιο ή άλλα πρόσωπα και γεγονότα τής εποχής του, μουσικά ή εκκλησιαστικά. Παραθέτει π.χ. αποκόμματα εφημερίδων που αφορούν την ενθρόνιση και δράση των Μητροπολιτών Γερμανού και Ιωακείμ. Από το ίδιο αυτόγραφο πληροφορούμεθα την καταγωγή σημαντικών μουσικοδιδασκάλων τής Μαγνησίας στις αρχές τού 20ου αι., τα πατρικά τους ονόματα, τους δασκάλους αυτών, μαθαίνουμε για την Α΄ Σχολὴ Ψαλτικής στην Δημητριάδα, ήδη στα 1923, για τους καθηγητές που δίδαξαν σε αυτή και το μελοποιητικό τους έργο. Ώστε, τα χειρόγραφα τού Γαβρίνη είναι προς ώρας οι πλέον πολύτιμοι κώδικες για την ιστορία τής Ψαλτικής στην Μαγνησία.
Σε απόκομμα εφημερίδος τής 26ης Δεκεμβρίου 1935 διαβάζουμε, ότι ο Κων. Γαβρίνης υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής τής υποψηφιότητας Ιωακείμ για την Μητρόπολη Δημητριάδος, ενώ, με τις ενέργειές του, ο Γαβρίνης αναδεικνύεται πρωτεργάτης τής εκλογής Ιωακείμ. Στις 7 Οκτωβρίου 1936 συντάσσει ένα λίαν ενθουσιώδες κείμενο υποδοχής τού Ιωακείμ στην Δημητριάδα, δημοσιευθέν στον Ταχυδρόμο, το οποίο συνυπογράφουν και άλλοι Ιεροψάλτες τής εποχής. Στο κείμενο αυτό διακρίνει κανείς με ευκολία το υψηλό επίπεδο γραμματικών γνώσεων τού Γαβρίνη.
Ο Κ.Γαβρίνης δεν υπήρξε μελουργός· ούτε μάς πληροφορεί για τους Ναούς που έψαλε. Η κόρη του, Σιμώνη Γαβρίνη, σύζυγος του Ιεροψάλτου Δημ. Αβραμόπουλου, σε συνέντευξή μας θυμήθηκε ότι έψαλλε στους Ι. Ναούς Αναλήψεως τού Χριστού στον Βόλο και Αγ. Γεωργίου Μπαξέδων και ότι απεβίωσε σχετικά νέος, το 1954, σε ηλικία 64 ετών.
Συνεχίζεται
Πηγή : Εφημερίδα Θεσσαλία https://e-thessalia.gr/i-periptosi-toy-konstantinoy-eyth-gavrini-ek-tsagkarados/
